Door mr. Tjeerd Hoekstra, CMS
Ondernemingen die installaties of machines leveren en installeren bij hun klanten, verzorgen daarbij vaak ook service en onderhoud. Regulier onderhoud kan in gewone arbeidstijd plaatsvinden, maar het kan zijn dat een leverancier van installaties of machines 24/7 bereikbaar en beschikbaar dient te zijn om op locatie direct storingen en gebreken te verhelpen om de continuïteit van de werkzaamheden van uw klant te waarborgen.
Om aan deze verplichting te kunnen voldoen, is beschikbaarheid van een of meer werknemers noodzakelijk om in te springen op de onvoorziene vraag en behoefte van de klant. Nederlandse arbeidswetgeving bevat regels omtrent beschikbaarheids- en bereikbaarheidsdiensten van werknemers. Zomaar de eerste de beste werknemer uit zijn bed bellen als er midden in de nacht behoefte is aan ondersteuning, dat werkt immers niet.
In de Arbeidstijdenwet is het begrip “consignatie” omschreven als een periode tussen twee elkaar opvolgende diensten of tijdens pauze, waarbinnen de werknemer uitsluitend verplicht is bereikbaar te zijn om in geval van onvoorziene omstandigheden op oproep zo spoedig mogelijk de bedongen arbeid te verrichten.
Een consignatiedienst is iets anders dan een bereikbaarheidsdienst of een aanwezigheidsdienst. Bij een aanwezigheidsdienst geldt het uitgangspunt dat er sprake is van arbeid zodra de werknemer de inspanning moet leveren om op de werkplek te blijven – zoals dat doorgaans het geval is in ziekenhuizen, brandweer en ambulances-. In het geval van bereikbaarheidsdiensten is er geen sprake van onvoorziene omstandigheden. In geval van consignatie mag de werknemer op een door hem zelf gekozen plek verblijven. Hij heeft daarbij echter geen onbeperkte mogelijkheden om over zijn vrijheid te beschikken, want hij moet wel in staat zijn om zo spoedig mogelijk arbeid te verrichten als hij daartoe wordt opgeroepen.
De Arbeidstijdenwet stelt een aantal vereisten aan een consignatiedienst. De belangrijkste vereisten worden hierna genoemd. De werknemer die een consignatiedienst uitvoert, dient minimaal 18 jaar oud te zijn. Daarnaast wordt de duur van de arbeid verricht in een consignatiedienst opgeteld bij de gebruikelijke arbeidsduur. De Arbeidstijdenwet bepaalt dat er in een periode van 24 uren maximaal 13 uren arbeid mag worden verricht. Als een werknemer 8 uur per dag heeft gewerkt, blijft er dus nog 5 uur arbeid over te verrichten in een consignatiedienst. Daarnaast bepaalt de Arbeidstijdenwet hoeveel rusttijd er geldt in geval van een combinatie van nacht- en consignatiediensten. Bovendien wordt de gemiddelde toegestane arbeidsduur per week naar beneden bijgesteld van 60 uur naar 45 uur in geval consignatiediensten tussen 00:00 uur en 06:00 uur worden uitgevoerd. In het geval hiervan sprake is, dient u er rekening mee te houden dat er compenserende rusttijd wordt geboden na werkzaamheden in een consignatiedienst.
Wanneer consignatiediensten onderdeel uitmaken van een vast –werk-rooster, dan dient dat rooster ter instemming aan de ondernemingsraad te worden voorgelegd.
Nederlandse wetgeving stelt geen specifieke eisen aan de beloning van werkzaamheden die zijn verricht tijdens een consignatiedienst. Dat neemt niet weg dat een aanvullende beloning of compensatie wel gebruikelijk is. De exacte omvang daarvan is afhankelijk van wat de werkgever bereid is te bieden, wat is overeengekomen in het kader van overleg met een ondernemingsraad of wat in een eventuele toepasselijke collectieve arbeidsovereenkomst is afgesproken.
