Door ketensamenwerking naar het gebouw van de toekomst

Bron: Siemens/Dimensions

We denken, mede door Covid-19, steeds innovatiever na over gebouwen en wijze waarop ze ons kunnen helpen productief en comfortabel te werken, maar ook veilig en verantwoord sociale contacten te onderhouden. Het versterken van de ketensamenwerking in de zich snel digitaliserende bouwsector kan deze ontwikkeling versnellen.

Waar ze vroeger slechts ‘een stapel stenen’ waren, worden gebouwen steeds intelligenter, mede door de komst van IoT-sensoren. “In Nederland weten we al jaren dat gebouwen ons comfort, maar ook onze productiviteit en gezondheid kunnen ondersteunen”, zegt Paul de Backker, werkzaam bij Siemens Smart Infrastructure. “We zien gebouwen niet meer uitsluitend als verhuurbare vierkante meters, maar als onderdeel van het team. Door de coronapandemie denken we nog innovatiever na over het gebouw van de toekomst. Ik verwacht dat dit zal leiden tot nieuwe huisvestingsconcepten, waarbij het gebouw steeds meer weet over de gebruiker, virtueel empathisch vermogen ontwikkelt en zuiniger omspringt met energie.”

Van inzicht naar optimalisatie
Smart sensors die direct met de cloud communiceren, kunnen ons meer inzicht bieden in het gebouwgebruik. “Op basis van deze data kun je een gebouw optimaal verwarmen, ventileren en verlichten”, legt De Backker uit. “Als je weet hoeveel mensen zich op een bepaalde verdieping bevinden, kun je gericht de juiste binnenklimaat-strategie toepassen. Het is pure verkwisting van resources dat nog steeds veel kantoorgebouwen onnodig de hele dag door worden verwarmd en verlicht. Dit is te voorkomen door anders met de werkplekbezetting in het gebouw om te gaan. Je kunt bijvoorbeeld sturen op het beschikbaar stellen van bepaalde delen van het gebouw en deze als eerste optimaal vullen, voordat je medewerkers in andere gebouwdelen toelaat. Dit bevordert niet alleen de sociale interactie en samenwerking, maar heeft ook invloed op het verlagen van de kosten. Niet alleen kosten voor verlichting en verwarming, maar ook kosten voor printers, koffiecorners en andere energieverbruikers én, niet te vergeten, de schoonmaakkosten. Door een slimme werkplekbezetting bespaar je megawatts, zonder afbreuk te doen aan het welbevinden van de gebouwgebruikers. Ze zitten immers droog, warm en veilig.”

Naar kantoor: een feestje
Er zijn sensoren die, in algemene ruimten en op werkplekniveau, zowel aanwezigheid detecteren als lichtintensiteit regelen. Door data uit deze sensoren te koppelen kan men ook verwarming, koeling en ventilatie aansturen. Evengoed kan men met sensoren gereserveerde desks weer vrijgeven wanneer ze gedurende een bepaalde tijd niet zijn gebruikt. “Door het combineren van de data van sensoren, agendagegevens van gebruikers én nieuwe technische installaties kan het gebouw meedenken”, aldus De Backker. “Nieuwe en bestaande gebouwen worden hierdoor flexibeler en energiezuiniger.” Hij sluit niet uit dat dit de komende jaren op toenemende schaal gaat gebeuren, ook al omdat we na de coronapandemie wellicht vaker thuis zullen blijven werken en kantoorgebouwen steeds meer ‘ontmoetingsplekken’ worden. “Medewerkers moeten vanuit huis eenvoudig bij de IT-systemen van hun bedrijf komen, maar ook een desk of vergaderruimte op kantoor kunnen boeken. Op kantoor wil je jezelf veilig en comfortabel door het gebouw kunnen verplaatsen. Het is bijvoorbeeld niet handig als de door jou geboekte desk op een andere verdieping zit dan de vergaderruimte. Slimme apps, gekoppeld aan gebouwbeheersystemen houden daar rekening mee. Ze weten hoe je dag eruit ziet en helpen je deze optimaal in te richten. Zo kan bijvoorbeeld de vraag worden gesteld je gaat lunchen in het bedrijfsrestaurant. Met deze informatie kan rekening worden gehouden bij de inkoop, wat verspilling reduceert. Om het veilige maximale aantal gebouwgebruikers niet te overschrijden, kan de
app worden gekoppeld met het toegangscontrolesysteem, waardoor alleen mensen het pand in kunnen die zich hebben aangemeld. Als ov-gebruiker ontvang je het meest optimale reisschema op je smartphone. Hetzelfde geldt voor verkeersinformatie op de weg en het reserveren van een parkeerplek voor je auto, met of zonder e-laadpaal. Zijn de parkeerplekken bezet, dan zal de app je op voorhand adviseren met het ov te komen of je meeting te verplaatsen. Als we dan weer eens een dag naar kantoor kunnen, laten we er dan een feestje van maken. De technologie hiervoor bestaat al.”

Kosten en energie besparen
De trend die De Backker beschrijft heeft ook effect op (het doorbereken van) kosten. In plaats van jaarlijks te betalen voor een vast aantal werk- en parkeerplekken zullen bedrijven in de toekomst wellicht betalen voor het gebruik hiervan. Inzicht in het verwachte en werkelijke energieverbruik leidt tot slim load-management. Zodra het energieverbruik te hoog dreigt te worden, kunnen van tevoren geselecteerde grootverbruikers van energie worden afgeschakeld. Te denken valt aan koelinstallaties of laadpalen voor auto’s. “Je zou de koelmachine bijvoorbeeld kunnen afschakelen aan de hand van de aanwezigheidssensor-data en vaststellen dat gedurende de middagpauze de kantoren met weinig tot geen koeling toe kunnen. Laadpalen kun je bij piekbelasting tijdelijk uitzetten door slim gebruik te maken van het reisschema van de bestuurder. Dit geldt natuurlijk niet alleen voor kantoorgebouwen, maar evenzeer voor industrie, ziekenhuizen, onderwijsinstellingen en campussen. Vaak is bij deze laatste twee het speelveld zelf nog groter dan bij een enkel kantoorgebouw.”

Ketensamenwerking
Maar ‘sec gebouwautomatisering’ is volgens De Backker slechts één stukje van de puzzel. “De wereld van smart buildings bestaat uit meerdere bouwstenen. Allereerst het gebouw of de campus. Die moeten flexibel te gebruiken en goed verhuurbaar zijn, met de juiste technische infrastructuur. Ten tweede de omgang met energie. Hoe automatiseer je dit zodat gebouwen voldoen aan de steeds strengere energiewetgeving? Ten derde de mens, die veilig en comfortabel productief wil zijn in het gebouw. Dit alles vraagt om samenwerking in de keten vanaf de ontwerpfase tot en met het ontmantelen van het gebouw. De Digital Twin of Building Twin wint terrein en kan door ketensamenwerking steeds meer inhoud krijgen. Je moet samen nadenken over essentiële (rand-) voorwaarden. Naarmate ons infrastructuurlandschap meer digitaliseert en we grote hoeveelheden data gebruiken en extern opslaan in de cloud, wordt cyber security steeds belangrijker. Dit krijgt nog een extra dimensie wanneer je beseft hoeveel verschillende soorten devices in het spel zijn die data leveren. Het is van het grootste belang om te weten met wie je praat. Immers, je wil niet communiceren met een trol die zich voordoet als een sensor maar er geen is.”

Informatie delen
Hoe kunnen we naast slimme nieuwbouw ook bestaande gebouwen transformeren naar smart buildings? Om die vraag te beantwoorden, streeft De Backker actief naar verbinding met spelers in de keten. Niet alleen vanuit zijn rol bij Siemens. Sinds september 2020 is hij voorzitter van de branchevereniging Gebouw Automatisering (GA) binnen FHI, de Federatie van Technologiebranches. “De vereniging verbreden en meer samenwerken met andere partijen is een van de speerpunten. Dat kunnen andere verenigingen in de branche zijn zoals KNX Nederland, TVVL, FME of Techniek Nederland, maar ook de Technische Universiteiten/hogescholen. Deze organisaties ontwikkelen vanuit hun eigen perspectief een visie over gezonde gebouwen. Ik maak dan ook regelmatig ruimte in mijn agenda om met elkaar in gesprek te gaan en informatie te delen. Samenwerking als basis voor een gezonde toekomst. Covid-19 biedt ook kansen. Als we nú doorpakken, maken we ons gebouwenlandschap duurzamer, flexibeler en comfortabeler. Met de positieve effecten op de mensen die er werken en hun productiviteit.”