LabNL: praktische stappen naar een duurzaam laboratorium

Laboratoria zijn van onschatbare waarde voor wetenschappelijk onderzoek, diagnostiek en innovatie. Tegelijkertijd zijn het ook plekken met een flinke ecologische voetafdruk. Denk aan apparatuur die 24/7 draait, intensieve ventilatie, groot waterverbruik en het veelvuldig gebruik van wegwerpmaterialen. Het resultaat: een aanzienlijke belasting van het milieu.

Een gemiddeld laboratorium verbruikt drie tot tien keer meer energie per vierkante meter dan een standaard kantoorgebouw. Dit hoge verbruik komt onder andere door de continue werking van apparatuur zoals ULT-vriezers en incubators, en doordat zuurkasten en ventilatiesystemen dag en nacht in bedrijf zijn. Het is dus geen verrassing dat duurzaamheid een steeds belangrijker thema is binnen de labwereld.

Maar verduurzamen is niet alleen een ecologische noodzaak, het biedt ook economische kansen. Door slimmer om te gaan met energie en grondstoffen kunnen laboratoria hun operationele kosten verlagen. Denk aan lagere energierekeningen, minder afvalkosten en het benutten van subsidies of belastingvoordelen voor duurzame investeringen. En wie nu inzet op duurzaamheid, is bovendien beter voorbereid op toekomstige wet- en regelgeving. Die wordt namelijk steeds strenger als het gaat om energieverbruik, afvalbeheer en CO₂-uitstoot.

Kortom, duurzaamheid in het lab is geen keuze meer – het is een strategische stap richting een toekomstbestendige organisatie. In dit artikel laten we zien hoe je daarmee aan de slag kunt, zonder concessies te doen aan veiligheid of precisie.

Welke mogelijkheden zijn er om een laboratorium duurzamer te maken?

Om laboratoria duurzamer te maken, zijn er verschillende aanpakken mogelijk. Hieronder bespreken we enkele belangrijke methoden.

Energie besparen

Een van de meest effectieve manieren om de ecologische voetafdruk te verkleinen, is energie besparen. Dit kan onder andere door:

• Gebruik van efficiëntere apparatuur: Nieuwe generatie apparatuur verbruikt vaak minder energie dan oudere modellen. Denk aan LED-verlichting en energiezuinige koelinstallaties.
• Optimalisatie van HVAC-systemen (verwarming, ventilatie en airconditioning): Slimme ventilatiesystemen kunnen zorgen voor een betere regulering van luchtstromen en energiebesparing.
• Aanpassen van temperaturen in vriezers en koelkasten: Ultra-Low Temperature (ULT) vriezers verbruiken minder energie als ze ingesteld worden op -70°C in plaats van -80°C.

Waterbesparing

Laboratoria verbruiken grote hoeveelheden water, bijvoorbeeld bij schoonmaakprocessen en analytische experimenten. Mogelijke besparingsmaatregelen zijn:

• Hergebruik van water in spoel- en koelprocessen
• Installeren van waterbesparende kranen en sensoren
• Toepassen van alternatieve methoden voor reiniging, zoals enzymatische schoonmaakmiddelen in plaats van waterintensieve spoelmethoden

Verminderen van plastic en afval

Plastic afval is een groot probleem in laboratoria. Mogelijkheden om dit te verminderen zijn:

• Overstappen op herbruikbare materialen waar mogelijk
• Optimaliseren van bestellingen om overmatig verpakkingsmateriaal te vermijden
• Recyclen van plastic materialen, mits dit veilig en toegestaan is

Gedrag als sleutel tot een duurzaam laboratorium

Duurzaamheid in het laboratorium draait niet alleen om technologie of slimme logistiek. Minstens zo belangrijk – en vaak doorslaggevend – is het gedrag van de mensen die er dagelijks werken. Laboranten spelen hierin een cruciale rol. Hun handelingen, keuzes en routines bepalen voor een groot deel de ecologische voetafdruk van het lab. Denk aan het al dan niet uitschakelen van apparatuur na werktijd, het zorgvuldig omgaan met chemicaliën, of simpelweg het sluiten van de zuurkast wanneer deze niet gebruikt wordt.

Het creëren van bewustwording is daarom een belangrijke eerste stap. Medewerkers moeten zich realiseren welke impact hun dagelijkse werkwijze heeft op het milieu. Dit kun je stimuleren door bijvoorbeeld workshops te organiseren over duurzaam labgebruik, visuele reminders op te hangen bij energie-intensieve apparatuur, of een themaweek te organiseren waarin duurzaamheid centraal staat. Zulke acties helpen om duurzaamheid tastbaar en relevant te maken op de werkvloer.

Een effectieve manier om gedrag structureel te veranderen, is door duurzaamheidsambassadeurs aan te wijzen. Dit zijn collega’s die zich actief inzetten om duurzaamheid binnen het lab te bevorderen. Ze delen praktische tips, brengen verbeterpunten onder de aandacht en motiveren anderen om mee te doen. Zo ontstaat er draagvlak en groeit het besef dat verduurzaming een gezamenlijk proces is – niet iets dat van bovenaf wordt opgelegd.

Duurzaamheid begint dus bij de mensen op de werkvloer. Want hoe goed de techniek ook is – zonder bewuste gebruikers blijft het potentieel onbenut.

Praktische tips & tricks

Wil je direct aan de slag met verduurzaming in het lab? Hieronder vind je enkele praktische tips:

Energiebeheer

• Gebruik tijdschakelaars voor apparatuur die niet constant aan hoeft te staan
• Controleer regelmatig of koelkasten en vriezers optimaal functioneren
• Zet apparatuur uit tijdens weekenden en vakanties

Duurzaam gebruik van materialen

• Bestel alleen wat je nodig hebt om verspilling te minimaliseren
• Kies leveranciers met duurzame verpakkingsopties
• Onderzoek of gebruikte plastic materialen gerecycled kunnen worden

Waterbesparing

• Gebruik gesloten watersystemen waar mogelijk
• Zorg dat kranen niet onnodig blijven lopen
• Implementeer waterbesparende spoeltechnieken

Gedragsverandering stimuleren

• Organiseer workshops over duurzaam werken in het laboratorium
• Moedig medewerkers aan om duurzame keuzes te maken
• Zet duurzaamheid op de agenda in teamvergaderingen

Aan de slag

Duurzame afvalstromen in het lab: van praktijk tot impact

Wil jij ontdekken hoe je afvalstromen in jouw lab slimmer en duurzamer kunt beheren? Ontdek het tijdens de interactieve workshop Duurzame afvalstromen in het lab op de LabNL beurs.

In laboratoria worden dagelijks grote hoeveelheden afval geproduceerd. Denk aan pipetpunten, reageerbuizen, celkweekmateriaal, handschoenen en chemische reststoffen. Veel van dit afval belandt automatisch in de verbrandingsoven, vaak zonder dat er wordt nagedacht over duurzamere alternatieven. Maar is dat wel altijd nodig? Hoe kun je afval op een slimme en verantwoorde manier scheiden, behandelen en zelfs hergebruiken? Tijdens deze workshop krijg je hier niet alleen antwoord op – je gaat er ook écht mee aan de slag.

Wat kan je verwachten?

In het eerste deel van de workshop bootsen we de dagelijkse praktijk van het lab na. Je krijgt verschillende soorten labafval gepresenteerd met de opdracht: sorteer het in de juiste afvalstroom. Wat hoort bij chemisch afval? Wat kan naar het restafval, of juist niet? En wat moet je eerst autoclaveren voordat het afval het lab mag verlaten?

Deze praktische aanpak maakt je niet alleen bewust van je eigen afvalgedrag, maar biedt ook directe handvatten voor verbetering in duurzame oplossingen.

Vervolgens wordt er een presentatie gegeven waarin we dieper ingaan op de verschillende afvalstromen, de wet- en regelgeving en de keuzes die je kunt maken. We bespreken vragen als:

• Hoe moet je labafval behandelen om het veilig af te voeren?
• Kun je bepaalde materialen hergebruiken, en zo ja: hoe?
• Hoe organiseer je een efficiënte afvallogistiek in het lab?
• Moet bepaald afval worden gesteriliseerd of geautoclaveerd voor transport?
• Wat zijn duurzame alternatieven voor veelgebruikte verbruiksartikelen?

De workshop wordt gegeven door professionals uit het werkveld, die hun ervaring en praktische tips delen. Uiteraard is er ruimte voor vragen en discussie: hoe gaan andere labs hiermee om, en wat kun jij daarvan leren?

Wil jij ontdekken hoe je afvalstromen in jouw lab slimmer en duurzamer kunt beheren? Meld je dan aan voor deze workshop tijdens LabNL.

Aanmelden