Door: FHI, Federatie van Technologie Branches Den Haag, 10 juni 2020 - De Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging (KNCV) heeft op 9 juni 2020 het chemisch laboratorium in bastion Sonnenborgh in Utrecht benoemd tot Nationaal Chemisch Erfgoed. Dit laboratorium vormde in 1695 het begin van de beoefening van experimentele scheikunde aan de Utrechtse universiteit.
De uit Duitsland afkomstige apotheker en chemicus Johann Conrad Barchusen (1666-1723) was in 1703 de eerste hoogleraar scheikunde in Utrecht. Hij nam het initiatief tot de oprichting van dit laboratorium bij de toenmalige Hortus Botanicus. Het is het oudste universitaire laboratorium in Nederland waarvan nog resten bewaard zijn gebleven. Momenteel is het bastion onderdeel van het Museum & Sterrenwacht Sonnenborgh. Aan de binnenkant zijn de gewelven van het oude laboratorium nog te vinden en te bezichtigen, inclusief bewaarde destillatieapparatuur.
Het laboratorium was in gebruik van 1695 tot 1725, waarna het onder Barchusen’s opvolger samen met de Hortus naar elders werd verplaatst. Barchusen bereidde in het laboratorium chemische geneesmiddelen uit geneeskrachtige kruiden. Hij had een brede kijk op het vak en verdiepte hij zich ook wetenschappelijk in de oorzaken van chemische processen. Naast boeken over farmacie en geneeskunde schreef bij een chemisch leerboek, dat in 1698 onder de titel Pyrosophia verscheen – hetgeen je vrij zou kunnen vertalen als ‘De wetenschap van de (chemische) vuurkunst’. De tweede druk verscheen in 1718 over de titel Elementa Chemiae (Elementen van de chemie).
Barchusen was een van de eersten die de chemie niet louter als een medische hulpwetenschap zag, maar als een volwaardig onderdeel van de natuurwetenschappen. Hij liet zijn leerlingen op het practicum niet alleen geneesmiddelen maken, maar ook technische bewerkingen uitvoeren. Hij was een interessante overgangsfiguur die zich ook zeer verdiepte in alchemistische symbolen, waar hij een dieper begrip van de chemische processen van verwachtte.
De KNCV heeft reikt sinds 2018 jaarlijks het Nationaal Chemisch Erfgoed uit. Nederland kent een rijke chemische geschiedenis, met bekende nobelprijswinnaars, een grote industrie en hoogstaand onderzoek. De KNCV hecht eraan om dit verleden te koesteren en benoemt jaarlijks een locatie tot Nationaal Chemisch Erfgoed. In 2018 werd deze titel toegekend aan het Teylers Museum in Haarlem en in 2019 aan het Grote Kantoor van Gist-Brocades in Delft. Kijk voor meer informatie op www.kncv.nl/nce
De KNCV is de Nederlandse beroepsvereniging voor chemici, life scientists en procestechnologen. De vereniging stelt zich ten doen om het belang van chemie en chemici zichtbaar te maken voor de de samenleving.
